Łysienie androgenowe typu męskiego: przyczyny, objawy i leczenie

Łysienie androgenowe, znane również jako łysienie męskie, to najczęstsza przyczyna utraty włosów u mężczyzn. Dotyka około 50% mężczyzn przed 50. rokiem życia i ponad 80% po 70. roku życia (Badania Hamilton, 1951; Norwood, 1975) i może rozpocząć się już w młodym wieku. Jest to rodzaj utraty włosów, która występuje na skutek dziedziczenia genetycznego i wpływu hormonów androgenowych.

Początkowe objawy obejmują cofanie się linii włosów na skroniach oraz przerzedzenie na szczycie głowy. W miarę postępu łysienia mieszki włosowe stają się coraz mniejsze, a nowe włosy są cieńsze i słabsze. Ostatecznie wzrost zostaje zahamowany, co prowadzi do charakterystycznego wzorca łysienia androgenowego.

Diagnoza łysienia obejmuje badanie dermatologiczne oraz trichoskopię, które pozwalają ocenić stopień miniaturyzacji mieszków włosowych. W leczeniu stosuje się minoksydyl, finasteryd oraz zabiegi trychologiczne, a w zaawansowanych przypadkach przeszczep włosów jest jedyną skuteczną metodą odbudowy fryzury. Wczesna interwencja może znacząco opóźnić proces łysienia i poprawić kondycję włosów.

Wczesna diagnoza i wdrożenie odpowiednich działań pozwala na zahamowanie procesu łysienia i poprawę kondycji włosów.

Czym jest łysienie androgenowe?

Łysienie androgenowe to stan, w którym włosy na głowie zaczynają się stopniowo przerzedzać i w końcu wypadają. Jest to najczęstsza forma łysienia u mężczyzn i występuje z powodu dziedziczenia w genach. Czynnikiem powodującym łysienie androgenowe jest nadwrażliwość mieszków włosowych na hormon o nazwie dihydrotestosteron (DHT), który powstaje z testosteronu w organizmie.

DHT powoduje zwężenie naczyń krwionośnych, co hamuje dostarczanie składników odżywczych do receptorów androgenowych mieszków włosowych, co wiąże się z ich osłabieniem i w konsekwencji wypadaniem.

Pierwsze objawy łysienia androgenowego mogą rozpocząć się już w okresie dojrzewania, jednak najczęściej w przypadku mężczyzn zaczyna się dopiero w wieku 30-40 lat. Często objawia się początkowo w recesji linii włosów na skroniach oraz w odsłanianiu kępki włosów na czubku głowy. Chociaż łysienie androgenowe nie jest poważnym zagrożeniem dla zdrowia, może mieć wpływ na samopoczucie i estetykę osoby dotkniętej tym problemem.

Przyczyny łysienia androgenowego

Łysienie androgenowe to przewlekły proces, którego główną przyczyną jest dziedziczna nadwrażliwość mieszków włosowych na dihydrotestosteron (DHT). Wpływa on na cykl życia włosa, stopniowo prowadząc do jego miniaturyzacji i zahamowania wzrostu. Występują trzy główne czynniki odpowiedzialne za rozwój tego schorzenia: genetyka, hormony i styl życia.

Genetyka – czy łysienie jest dziedziczne?

Łysienie androgenowe jest silnie uwarunkowane genetycznie. Badania wykazały, że jeśli ojciec lub dziadek doświadczyli łysienia, istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że problem ten wystąpi również u syna lub wnuka. Dziedziczenie następuje głównie w linii matczynej, co oznacza, że geny odpowiedzialne za łysienie często pochodzą od strony matki.

Kilka kluczowych genów związanych z łysieniem:

• Gen AR (androgen receptor) – koduje receptor dla androgenów, który reguluje ich wpływ na mieszki włosowe. Mężczyźni z określonymi wariantami tego genu mają większą liczbę receptorów DHT, co prowadzi do szybszej miniaturyzacji mieszków włosowych.
• Geny 5α-reduktazy (SRD5A1 i SRD5A2) – odpowiadają za enzym przekształcający testosteron w DHT. Osoby z wyższą aktywnością tych genów mogą produkować większe ilości DHT, co zwiększa ryzyko łysienia.
• Geny związane z czynnikami wzrostu (FGF5) – wpływają na długość fazy anagenu (wzrostu włosa). Ich aktywność może skracać ten etap, co powoduje szybsze wypadanie włosów.

Czy można coś z tym zrobić?
Obecnie nie istnieje skuteczna terapia genowa na łysienie androgenowe. Jednak znajomość genetycznych predyspozycji może pomóc we wczesnym wdrożeniu działań profilaktycznych, takich jak stosowanie inhibitorów DHT czy zabiegi wzmacniające cebulki włosowe.

Hormony a wypadanie włosów – wpływ DHT

Dihydrotestosteron (DHT) to aktywna forma testosteronu, która odgrywa kluczową rolę w rozwoju łysienia androgenowego. Powstaje w wyniku przekształcenia testosteronu przez enzym 5α-reduktazę. DHT oddziałuje na receptory androgenowe w mieszkach włosowych, powodując ich miniaturyzację, skrócenie fazy wzrostu (anagenu) i stopniowe zanikanie włosów.

Dlaczego DHT powoduje łysienie?

• Skraca fazę anagenu – włosy rosną krócej, zanim wejdą w fazę wypadania.
• Zwiększa wrażliwość mieszków włosowych – szczególnie w okolicy skroni i czubka głowy.
• Zmniejsza grubość włosa – nowe włosy stają się cieńsze i słabsze, aż w końcu przestają rosnąć.

 Czy można obniżyć poziom DHT?

Tak, istnieją inhibitory 5α-reduktazy, takie jak finasteryd i dutasteryd, które redukują konwersję testosteronu w DHT. Badania wykazały, że:

• Finasteryd zmniejsza poziom DHT o 65% po 6 miesiącach stosowania.
• Dutasteryd obniża poziom DHT aż o 90% i jest skuteczniejszy w leczeniu łysienia androgenowego (Shapiro, 2003).

Wpływ stylu życia na łysienie androgenowe

Choć czynniki genetyczne i hormonalne mają największe znaczenie, styl życia może przyspieszać proces łysienia.

Badania pokazują, że niedobory niektórych składników odżywczych mogą nasilać łysienie:

• Niski poziom żelaza – może prowadzić do zwiększonego wypadania włosów.
• Brak cynku – osłabia cebulki włosowe.
• Niedobór biotyny i witamin z grupy B – powoduje przerzedzenie włosów.

Czy dieta może spowolnić łysienie?

Dieta bogata w żelazo, cynk i kwasy omega-3 może wzmacniać włosy, ale nie jest w stanie zatrzymać procesu miniaturyzacji mieszków włosowych.

Co w takim razie warto jeść? Tabela składników:

Składnik	Wpływ na włosy	Źródła
Żelazo	Wzmacnia cebulki włosowe	Czerwone mięso, szpinak
Cynk	Odpowiada za regenerację włosów	Pestki dyni, orzechy
Biotyna	Wspomaga wzrost włosów	Jaja, migdały

 

Czy stres wpływa na łysienie androgenowe?

Wysoki poziom kortyzolu (hormonu stresu) może przyspieszać łysienie. Kortyzol zwiększa produkcję wolnych rodników, które uszkadzają mieszki włosowe i mogą nasilać działanie DHT.

Niedobór snu również wpływa na gospodarkę hormonalną, w tym regulację androgenów.

Objawy łysienia androgenowego

Łysienie androgenowe rozwija się stopniowo i przez długi czas może pozostawać niezauważone. Wczesne rozpoznanie objawów pozwala na szybsze wdrożenie skutecznego leczenia i spowolnienie procesu wypadania włosów. Charakterystyczną cechą tego schorzenia jest typowy wzorzec utraty włosów, który różni się w zależności od stopnia zaawansowania.

Jak rozpoznać pierwsze oznaki łysienia?

Łysienie androgenowe zazwyczaj rozpoczyna się od stopniowego cofania się linii włosów na skroniach, co prowadzi do powstawania tzw. zakoli. Włosy w tych obszarach stają się cieńsze, krótsze i mniej gęste. W kolejnym etapie przerzedzenie zaczyna obejmować czubek głowy (vertex).

Pierwsze objawy obejmują:

• Cofnięcie linii włosów w okolicy czołowo-skroniowej.
• Przerzedzenie włosów na czubku głowy.
• Nadmierne wypadanie włosów podczas mycia i czesania.
• Widoczne ścieńczenie i osłabienie nowych włosów.

Czy można zatrzymać ten proces na tym etapie?
Tak, wczesne zastosowanie terapii, takich jak minoksydyl czy inhibitory DHT, może zahamować postęp łysienia i poprawić jakość włosów.

Postęp choroby – skala Hamiltona-Norwooda

Zaawansowanie łysienia androgenowego ocenia się za pomocą skali Hamiltona-Norwooda, która klasyfikuje rozwój utraty włosów w siedmiu stopniach.

Stopień	Charakterystyka łysienia
I	Brak widocznych oznak łysienia.
II	Cofanie się linii włosów na skroniach – początek zakoli.
III	Pogłębienie zakoli, pierwsze przerzedzenie na czubku głowy.
IV	Znaczne cofnięcie linii włosów, wyraźne przerzedzenie na vertexie.
V	Połączenie przerzedzonych obszarów na skroniach i czubku głowy.
VI	Większość włosów na górze głowy zanika, pozostają włosy po bokach.
VII	Całkowita utrata włosów na szczycie głowy, pozostaje jedynie pas włosów w okolicy potylicznej i nad uszami.

Czy można powstrzymać progresję łysienia na poziomie IV-V?
Tak, ale wymaga to intensywnej terapii, często łączącej leczenie farmakologiczne z zabiegami trychologicznymi lub wsparcie się przeszczepem włosów.

Zaawansowane stadium łysienia androgenowego

W końcowej fazie łysienia androgenowego większość włosów na czubku głowy ulega całkowitej utracie. Pozostaje jedynie pas włosów w okolicy potylicznej i nad uszami, co tworzy charakterystyczny wzorzec „podkowy”. Wynika to z faktu, że mieszki włosowe w tych rejonach są mniej wrażliwe na działanie DHT.

Charakterystyczne cechy zaawansowanego stadium:

• Brak włosów na szczycie głowy.
• Widoczna skóra głowy bez możliwości naturalnego odrastania włosów.
• Trwałe uszkodzenie i zanik mieszków włosowych.

Czy można odwrócić ten proces?
Nie, jeśli doszło do całkowitego zaniku mieszków włosowych, jedyną skuteczną metodą rekonstrukcji owłosienia jest przeszczep włosów.

Diagnostyka łysienia androgenowego

Wczesne rozpoznanie łysienia androgenowego pozwala na szybsze wdrożenie skutecznego leczenia i spowolnienie procesu wypadania włosów. Diagnostyka opiera się na szczegółowym wywiadzie lekarskim, badaniu skóry głowy oraz testach laboratoryjnych oceniających poziom hormonów i stan mieszków włosowych.

Konsultacja dermatologiczna – pierwszy krok w diagnostyce

Pierwszym etapem diagnostyki jest konsultacja u dermatologa lub trychologa, który oceni stan włosów i skóry głowy. Kluczowe znaczenie ma szczegółowy wywiad lekarski, w którym specjalista zada pytania dotyczące:

• Historii rodzinnej łysienia – czy ojciec, dziadek lub inni krewni mieli podobny problem?
• Tempa utraty włosów – czy proces jest stopniowy, czy nastąpił nagle?
• Diety i stylu życia – czy pacjent ma niedobory składników odżywczych, wysoki poziom stresu lub problemy hormonalne?
• Dotychczas stosowanych środków pielęgnacyjnych i leków – niektóre substancje mogą przyczyniać się do wypadania włosów.

Czy można samodzielnie rozpoznać łysienie androgenowe?

Tak, jeśli obserwujesz cofającą się linię włosów, przerzedzenie na czubku głowy i zwiększoną liczbę wypadających włosów podczas mycia, istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że to łysienie androgenowe. Jednak potwierdzenie diagnozy wymaga specjalistycznych badań.

Trichoskopia – najskuteczniejsza metoda oceny stanu włosów

Trichoskopia to badanie mieszków włosowych pod dużym powiększeniem, które pozwala ocenić stopień miniaturyzacji włosów. Jest całkowicie bezbolesna i nieinwazyjna.

Jakie zmiany wskazują na łysienie androgenowe?

• Różnica w średnicy włosów (>20%) – włosy terminalne (grube) i miniaturowe (cienkie) współistnieją w jednym obszarze.
• Puste mieszki włosowe – wskazują na trwałą utratę włosów.
• Przesunięcie wzorca owłosienia – typowe cofanie się linii włosów.

Skuteczność trichoskopii w diagnostyce łysienia androgenowego wynosi ponad 90% (Rakowska., 2017).

Trichogram – analiza cyklu wzrostu włosów

Trichogram polega na pobraniu 50-100 włosów i ocenie, w jakich fazach cyklu wzrostu się znajdują.

Faza wzrostu	Norma (%)	Nieprawidłowe wartości w łysieniu androgenowym
Anagen (wzrost)	85-90%	<70% – skrócenie fazy wzrostu
Katagen (przejściowa)	1-3%	Brak istotnych zmian
Telogen (wypadanie)	10-15%	>30% – przyspieszone wypadanie

U pacjentów z łysieniem androgenowym faza anagenu jest skrócona, a faza telogenu wydłużona (Van Neste, 2004).

Badania laboratoryjne – jakie hormony warto zbadać?

W niektórych przypadkach lekarz może zalecić testy hormonalne, aby potwierdzić nadwrażliwość na DHT.

Badanie	Norma	Wartości wskazujące na problem
DHT	30-85 pg/mL	Powyżej 85 pg/mL – nadwrażliwość na DHT
Testosteron całkowity	2,5-8,4 ng/mL	Powyżej normy – możliwa nadprodukcja androgenów
TSH (tarczyca)	0,4-4,0 µIU/mL	Powyżej 4,0 – ryzyko niedoczynności tarczycy
Ferrytyna	30-400 ng/mL	Poniżej 30 – możliwe wypadanie włosów

Badania wykazują, że pacjenci z łysieniem androgenowym mają wyższy poziom DHT niż osoby bez tego problemu (Sawaya & Price, 1997).

Metody leczenia łysienia androgenowego

Łysienie androgenowe jest chorobą przewlekłą, ale postęp w medycynie pozwala skutecznie spowolnić jego przebieg i poprawić jakość włosów. Dostępne metody leczenia można podzielić na dwie główne kategorie: blokowanie przyczyny łysienia (hamowanie działania DHT) oraz stymulację wzrostu nowych włosów. Ostatecznym rozwiązaniem dla pacjentów z zaawansowaną utratą włosów jest przeszczep włosów, który pozwala na rekonstrukcję owłosienia w sposób naturalny i trwały.

Leczenie farmakologiczne – jak działają inhibitory DHT?

Finasteryd i dutasteryd to leki stosowane w celu zmniejszenia wpływu DHT na mieszki włosowe. DHT powoduje miniaturyzację mieszków, skracając fazę wzrostu włosów i stopniowo prowadząc do ich zaniku. Finasteryd, jako inhibitor 5α-reduktazy typu II, zmniejsza poziom DHT w skórze głowy o około 65%, co spowalnia proces łysienia i w wielu przypadkach prowadzi do częściowego odrostu włosów. Dutasteryd jest silniejszym inhibitorem, ponieważ blokuje zarówno typ I, jak i typ II tego enzymu, co przekłada się na redukcję DHT o 90%.

Badania kliniczne wykazały, że po roku stosowania finasterydu u 83% pacjentów doszło do zahamowania wypadania włosów, a u 66% pojawił się ich odrost (Kaufman et al., 1998).

Czy inhibitory DHT mają skutki uboczne? 

W rzadkich przypadkach (około 2% pacjentów) mogą wystąpić działania niepożądane, takie jak zmniejszone libido lub wahania nastroju. U większości osób efekty te są odwracalne po odstawieniu leku.

Minoksydyl – lek pobudzający wzrost włosów

Minoksydyl jest stosowany miejscowo i działa poprzez rozszerzenie naczyń krwionośnych w skórze głowy, co poprawia dotlenienie i odżywienie cebulek włosowych. Mechanizm ten nie wpływa na poziom DHT, dlatego najlepiej sprawdza się w połączeniu z inhibitorami 5α-reduktazy, co pozwala zarówno zatrzymać proces łysienia, jak i pobudzić wzrost nowych włosów.

Po 6 miesiącach stosowania minoksydylu u 60% pacjentów zauważono zwiększenie gęstości włosów, a najlepsze efekty osiąga się u osób we wczesnym stadium łysienia. Lek musi być stosowany regularnie, ponieważ po jego odstawieniu dochodzi do tzw. efektu odbicia – utraty włosów, które zostały zachowane dzięki terapii.

Terapie miejscowe – stymulacja wzrostu bez leków

Nie każdy pacjent decyduje się na terapię farmakologiczną, dlatego coraz większą popularność zyskują zabiegi regeneracyjne skóry głowy.

Osocze bogatopłytkowe (PRP) –  naturalna regeneracja włosów

Osocze bogatopłytkowe zawiera czynniki wzrostu, które pobudzają komórki macierzyste w mieszkach włosowych. Badania wykazały, że po serii 3-4 zabiegów PRP gęstość włosów może zwiększyć się nawet o 30%. PRP działa najlepiej u osób, które mają jeszcze aktywne mieszki włosowe – w zaawansowanych stadiach łysienia jego skuteczność jest ograniczona.

Mezoterapia skóry głowy – dostarczenie składników odżywczych

Mezoterapia polega na wstrzykiwaniu koktajli witaminowych, peptydów i aminokwasów bezpośrednio w skórę głowy. Nie zatrzymuje łysienia, ale może poprawić kondycję włosów poprzez odżywienie cebulek i zwiększenie ich grubości.

Przeszczep włosów to jedyne rozwiązanie w zaawansowanym łysieniu

W przypadkach, gdy większość mieszków włosowych uległa miniaturyzacji i nie można już ich pobudzić do wzrostu, jedyną skuteczną metodą odzyskania owłosienia jest przeszczep włosów. Nowoczesne metody, takie jak FUE (Follicular Unit Extraction) i DHI (Direct Hair Implantation), pozwalają na naturalny efekt i minimalizują ryzyko powstania blizn.

📌 Skuteczność przeszczepu włosów wynosi ponad 90%, a efekty mogą utrzymywać się przez całe życie, pod warunkiem stosowania terapii wspomagających.

Profilaktyka czyli jak opóźnić łysienie androgenowe?

Łysienie androgenowe jest procesem, którego nie można całkowicie zatrzymać, ale odpowiednie działania profilaktyczne mogą znacząco opóźnić jego rozwój i poprawić kondycję włosów. Styl życia, dieta oraz właściwa pielęgnacja mogą wpływać na tempo miniaturyzacji mieszków włosowych. Wczesne wdrożenie odpowiednich nawyków pozwala utrzymać gęstsze włosy przez dłuższy czas.

Różnice między łysieniem androgenowym a innymi typami łysienia

Różnice między łysieniem androgenowym a innymi typami łysienia wynikają głównie z przyczyn, które temu zjawisku towarzyszą. Łysienie androgenowe jest wynikiem dziedziczenia predyspozycji genetycznych, a także działania hormonów androgenowych, na mieszków włosowych. Ten typ łysienia dotyka głównie mężczyzn i może objawiać się stałym przerzedzeniem włosów na czubku głowy lub skroniach.

Natomiast inne typy łysienia, takie jak łysienie plackowate czy łysienie okołoporodowe, mają inne przyczyny. Łysienie plackowate wynika z reakcji autoimmunologicznej organizmu, która powoduje atak na własne mieszki włosowe, prowadząc do powstawania okrągłych łysych placków. Łysienie okołoporodowe jest wynikiem zmian hormonalnych, które występują w organizmie kobiety po porodzie. Różnicę między łysieniem androgenowym a innymi typami łysienia można więc w dużym stopniu wyjaśnić przez analizę przyczyn, jakie temu zjawisku towarzyszą.

Czy styl życia wpływa na zdrowie włosów?

Tak, styl życia może przyspieszać lub spowalniać proces łysienia androgenowego. Stres, brak snu, niezdrowa dieta i stosowanie używek mogą negatywnie oddziaływać na mieszki włosowe, osłabiając ich zdolność do produkcji nowych włosów.

 Jakie nawyki pomagają zachować gęstsze włosy?

• Unikanie chronicznego stresu – wysoki poziom kortyzolu może przyspieszać miniaturyzację mieszków włosowych.
• Regularna aktywność fizyczna – poprawia mikrokrążenie skóry głowy, dostarczając więcej tlenu i składników odżywczych.
• Ograniczenie używek – alkohol i papierosy mogą pogarszać ukrwienie skóry głowy.
• Zdrowy sen – nocna regeneracja organizmu wpływa na gospodarkę hormonalną i cykl wzrostu włosów.

Badania wykazały, że osoby prowadzące zdrowy tryb życia mają wolniejszą progresję łysienia androgenowego w porównaniu do osób, które nie dbają o dietę i sen (Piccini et al., 2020).

Dieta a łysienie androgenowe – jakie składniki odżywcze są kluczowe?

Odpowiednia dieta może wspomóc zdrowie mieszków włosowych, dostarczając składników niezbędnych do ich prawidłowego funkcjonowania. Brak kluczowych mikroelementów może osłabiać strukturę włosów i przyspieszać ich wypadanie.

 Jakie składniki są niezbędne dla zdrowych włosów?

Składnik	Działanie	Źródła w diecie
Biotyna (B7)	Stymuluje keratynizację włosów	Jajka, migdały, orzechy
Żelazo	Poprawia ukrwienie skóry głowy	Czerwone mięso, szpinak, soczewica
Cynk	Wzmacnia strukturę włosów	Pestki dyni, orzechy nerkowca
Kwasy omega-3	Nawilżają skórę głowy i poprawiają elastyczność włosów	Tłuste ryby, siemię lniane, orzechy włoskie
Witamina D	Reguluje cykl wzrostu włosów	Jaja, tłuste ryby, ekspozycja na słońce

Czy suplementacja jest konieczna?
Jeśli dieta nie dostarcza wystarczającej ilości tych składników, lekarz może zalecić suplementację. Badania wykazały, że niski poziom witaminy D i żelaza może nasilać wypadanie włosów (Bergfeld, 2019).

Czy można zmniejszyć wrażliwość na DHT poprzez naturalne metody?

Niektóre naturalne substancje mogą częściowo ograniczyć wpływ DHT, ale nie działają tak skutecznie jak inhibitory 5α-reduktazy. Palma sabałowa, zielona herbata i olej z pestek dyni wykazują działanie antyandrogenowe, ale ich skuteczność jest ograniczona i najlepiej stosować je jako wsparcie terapii farmakologicznej.

Kosmetyki na łysienie androgenowe – co działa?

Kosmetyki nie zatrzymują łysienia, ale mogą wzmacniać cebulki włosowe. Szampony i wcierki z kofeiną, serum z minoksydylem i kosmetyki z niacynamidem poprawiają ukrwienie skóry głowy i spowalniają miniaturyzację mieszków włosowych. Regularne mycie głowy pomaga usuwać sebum z DHT, co może zmniejszać jego szkodliwy wpływ.

Czy przeszczep włosów daje trwałe efekty?

Tak, przeszczepione włosy są odporne na DHT